Uzman nedir, akademik uzman nedir, akademik uzmanın görevleri nelerdir, uzmanlık kadrosu şartları nelerdir, nasıl uzman olunur, uzmanlık kadroları nerede yayınlanır, uzmanlık kadrolarına nasıl başvurulur, uzmanlık kadroları için atanma süreci nasıldır, uzmanlık için gereken şartlar nelerdir, uzmanlar ne iş yapar gibi sorularınıza bu yazıda cevap bulabilirsiniz. Not: Yazının devamında uzman derken akademik uzmanı kastediyor olacağız.
2547 Sayılı Kanun’a baktığımızda uzmanların da bir öğretim elemanı olduğunu görmekteyiz. Yani her şeyden önce uzmanlık kadrosunun bir öğretim elemanı kadrosu olduğu bilinmelidir ve ona göre tercih edilmelidir. Uzmanların da tıpkı araştırma görevlileri, çeviriciler vs. gibi öğretim yardımcıları olduğu kanunda açıkça belirtilmektedir. Bu noktayı netleştirdikten sonra artık uzmanın tanımını yapabiliriz.
Kanuna baktığımızda ilgili maddelerde uzmanların “öğretimle doğrudan doğruya veya dolaylı olarak ilgili olan, özel bilgi veya uzmanlığa ihtiyaç gösteren bir işle laboratuvarlarda, kitaplıklarda, atölyelerde ve diğer uygulama alanlarında görevlendirilen öğretim yardımcıları” olduğu ifade edilmiştir. Bu ifadeyi biraz açmak gerekirse, örnek olarak bir kimya bölümünde organik kimya laboratuvarında uzmana ihtiyaç duyulabilir. Burada görevli uzman laboratuvarda öğrencilerin bir deneyi yapma sürecinde yardımcı olabilir. Benzer şekilde makine mühendisliği bölümünde CNC tezgahlarının bulunduğu bir atölyede uzman görevlendirilebilir. Bu uzman da söz konusu tezgahların kullanımına yönelik öğrencilerin koordinasyonundan sorumlu olabilir. Bu ve benzeri durumlar için uzmanlara ihtiyaç duyulmaktadır. Uzmanlar özellikle bazı bölümlerde çok ihtiyaç duyulan kişilerdir ve bu nedenle bazı bölümlere çok sayıda kadro açılabilmektedir. Diğer taraftan, bazı bölümlerde ise çok çok az uzman ihtiyacı olabilmektedir ve bu sebeple oldukça az kadro açılabilmektedir veya hiç açılmayabilmektedir. Yani uzman kadrolarının bir standardı yoktur, tamamen bölümlerin ihtiyaçlarına göre değişkenlik gösterir.
Uzmanların atamaları öncelikle süreli olarak yapılır (genellikle 2 yıl). Süresi dolduğunda görev kendiliğinden sona erer fakat uzatılması mümkündür. Kanunda belirtildiği üzere üçüncü defadan sonra uzmanların sürekli olarak atanması mümkündür.
Uzman kadrosuna yapılacak başvurular ve atamalar “Öğretim Üyesi Dışındaki Öğretim Elemanı Kadrolarına Naklen veya Açıktan Yapılacak Atamalarda Uygulanacak Merkezi Sınav ile Giriş Sınavlarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ismindeki yönetmeliğe göre yapılır. Uzman kadrosuna başvuru için yönetmelikte belirtilen unvan şartları şu şekildedir. Herhangi bir uzman kadrosuna başvurmak için bu temel şartların mutlaka sağlanmış olması zorunludur.
1) En az tezli yüksek lisans mezunu olmak veya lisans mezunu olmak ve belgelendirmek kaydıyla alanında en az iki yıl tecrübeli olmak
2) ALES’ten en az 70, Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen merkezi yabancı dil sınavından en az 50 puan veya eşdeğerliği kabul edilen bir sınavdan bu puan muadili bir puan almış olmak, gerekir. Merkezi sınav muafiyetinden yararlananların ön değerlendirme ve değerlendirme aşamalarında ALES puanı 70 olarak kabul edilir.
Uzman kadroları üniversiteler bazında YÖKSİS İlansayfa’da ilan edilir. Yukarıda belirtilen şartlara ek olarak ilanın kendi özel şartları olabilir. Adaylar ilanları incelerler ve şartlarını taşıdığı, başvurmak istediği ilanlara belirtilen süre içinde dosya hazırlayıp başvururlar. Başvurular genellikle şahsen ya da posta yoluyla yapılır. Dosyada ilanın sayfasında açıkça belirtilen evraklar itinayla düzenlenmeli ve ilanın son günü dikkate alınarak üniversiteye iletilmelidir. Posta ile yapılan başvurularda postanın başvuru tarihinin son gününe kadar ilgili birime ulaşmasından tamamen aday sorumludur, postada geciken evraklar dikkate alınmamaktadır.
Üniversite kendisine gelen dosyalardan şartları taşıyanları ilk aşama değerlendirmeye tutar. İlk aşama süreci yönetmelikte şu şekilde açıklanmıştır. Sınav jürisi; müracaat eden adaylar arasından ilan edilen kadro sayısının on katına kadar adayı, ALES puanının %60’ını (merkezi sınavdan muaf olan adayların son iki yıla ait ALES notunun bulunmaması halinde, ALES puanı 70 olarak kabul edilir) ve yabancı dil puanının %40’ını; meslek yüksekokullarına müracaatlarda ise ALES puanının %70’ini ve lisans mezuniyet notunun %30’unu dikkate alarak belirler ve kurumun web sitesinde ilan eder. Bu sıralamaya göre son sırada aynı puana sahip birden fazla adayın olması halinde, bu kişilerin tamamı sınava çağrılır. Başvuru sayısının ilan edilen kadronun on katından az olması halinde, adayların tamamı giriş sınavına alınır.
İlk aşama sonucunda belirlenen adaylara sınav yapıldıktan sonra sınav jürisi değerlendirmesinde; ALES notunun %30’unu, lisans mezuniyet notunun %30’unu, yabancı dil puanının %10’unu ve giriş sınavı notunun %30’unu; meslek yüksekokullarında ise ALES notunun %35’ini, lisans mezuniyet notunun %30’unu ve giriş sınavı notunun %35’ini hesaplayarak ilan edilen kadro sayısı kadar adayı başarı sırasına göre belirler ve bu kişiler atanmaya hak kazanır. Ayrıca ilan edilen kadro sayısı kadar yedek aday da belirlenir. Atamalar da mevzuata göre yapılır.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi uzman kadroları için unvan şartı olarak mutlaka sağlanması gereken temel şartlara ek üniversiteler tarafından pek çok şart konabilmektedir. Özel şartların en çok konduğu öğretim elemanının uzmanlık olduğunu belirtsek çok da yanlış olmayacaktır. Belli bir konuda uzman arayışında olunduğunda o konuya dair şartların konması da doğal karşılanabilir. Örnek olarak bir araştırma görevlisi kadrosu için ilanlar genellikle “x bölümü lisans mezunu olmak ve/veya x alanında yüksek lisans/doktora yapıyor olmak” bir uzman kadrosu için şartlar “x mezunu olmak, y sertifikasına sahip olmak ve y konusunda belgelendirmek kaydıyla t yıl çalışmış olmak” gibi olabilmektedir. Bu yüzden uzmanlık kadrosuna başvurmayı düşünen kişilerin bir yandan mesleği ile ilgili özel sektör tecrübesi edinirken bir yandan da mesleği açısından önemli, uzmanın ihtiyaç duyduğu konulara yönelik sertifikalı kurslara gitmesi yararlı olabilir.
Daha Fazla Makale
