Eğitimde Eşitsizlik: Fırsat Eşitliği Mücadelesi

Eğitimde eşitsizlikle mücadele kapsamı hem sosyologlar tarafından hem de eğitim bilimcileri tarafından en çok araştırılan  konulardan biridir. Son yıllarda Türkiye’de eğitimde eşitsizlikle mücadele kapsamında yapılan araştırmalar sayesinde fırsat eşitliği yakalamak amaçlanmaktadır.  

Eğitimde Eşitsizlikle Mücadele

Eğitimde eşitsizlik kapsamında fırsat eşitliği konusunu kavrayabilmek için ilk öncelikle bazı kavramları bilmek gerekmektedir.

Fırsat eşitliği kavramı, toplumun tüm üyelerinin, hiçbir ayrım gözetilmeksizin, yeteneklerini en iyi şekilde geliştirebilmeleri için eğitim hizmetleri alma konusunda eşit fırsatlara sahip olması anlamına gelir.  

Fırsat Eşitliği Nedir? 

Bireylerin eğitim olanaklarının eşit olması ve eşit şekilde yararlanma olanağına sahip olması, bireylerin bu fırsatlardan eşit şekilde yararlanabileceği anlamına gelmemektedir. 

 Toplumun kırsal ve kentsel alanda vatandaşlarına sunduğu fırsatlar eşit olsa da, bireyin bu fırsatlardan yararlanma becerisini birçok değişken etkilemektedir; Ailenin eğitim düzeyi, sosyoekonomik durumu, sosyokültürel yapısı, cinsiyeti vb. 

Eğitimde eşitsizlik kavramını tüm yönleriyle öğrenmeniz ve bu konuda neler yapılıyor, siz neler yapabilirsiniz gibi tüm detayları sizin için derledik.

Konuya hakim olmak için bilmeniz gereken bazı diğer kavramlarla birlikte keyifli okumalar dileriz.

Eğitimde Fırsat Eşitsizliği

Ailenin geliri ve eğitim düzeyi ne kadar yüksek olursa çocukların başarı oranı da o kadar yüksek olduğu gözlemlenmektedir. Eğitimde eşitsizlikle mücadele tam bu noktada başlamaktadır.  

Maddi durumu iyi olan aileler özel güçlendirme kurslarına katılabilirken, maddi durumu kötü olan ebeveynler mevcut kamu kurumlarıyla yetinmek ve kendilerini eşitsizliğin en alt noktasında konumlandırmak zorunda kalıyor. 

Eğitimde Cinsiyet Eşitsizliği

Fırsat eşitliği ilkesine ters durumda yer alan eğitimde cinsiyet eşitsizliği, ortaöğretim kurumlarında okumakta olan geliri düşük ailelerin kız çocuklarının açık öğretimi tercih etmesi ile ilgili baş göstermektedir.  

Geliri düşük olan aileler gerek sosyo-ekonomik gerek kültürel farklılıklardan dolayı erkek çocuklarının eğitimi için daha çok çaba sarf edebilmektedir. Bu noktada fırsat eşitliği modeli önerisi kamu müdahalesi ile yapılması gerekmektedir.  

Eğitimde cinsiyet bazlı eşitsizliklerin oluşmasında kültürel ve toplumsal yapıda büyük ölçüde rol oynamaktadır. Bu noktada ataerkil toplum yapısında erkek çocuklarının okuyup bir meslek sahibi olup ev geçindirme misyonu kabul görürken kız çocuklarının ‘evin’ fiziksel ve zihinsel sınırları içerisinde kalarak ücretsiz ev işçisi olması yaygın bir görüştür.

Cinsiyet eşitsizliği Türkiye’de kültürel yapıya bağlı olarak bölgesel olarak farklılık göstermektedir. Bu durum için ülkemizde ilklere imza atan ve hepimizin hafızalarında kalan ‘Haydi Kızlar Okula‘ ve ‘Kardelenler’, ‘Baba Beni Okula Gönder’ gibi sloganlarla yapılan çalışmalar konuyla ilgili olumlu anlamda ses getirmiş ve birçok kız çocuğunun eğitim hayatına katılmasında etkili olmuştur.

Eğitimde Eşitsizlikle Mücadele Etkileyen Faktörler

Eğitimde eşitsizlik kapsamında Turkcell, UNICEF gibi hem vakıf hem de büyük firmalar birçok proje yürütmüştür. Bununla birlikte eğitimle ilgili gereklilikler anayasamızdaki maddelerle de korunmaktadır.

Devlet Eğitimi Temel Kanunu’nun 8. Maddesi şu şekildedir:

“Tüm erkek – kadınlara eğitimde fırsat eşitliği sağlanacaktır.”  

Bu kapsamda sosyal devletin kriterleri devreye girmektedir. Maddi durumu yetersiz olan başarılı öğrencilere yardım etmek için ücretsiz yemek, burs, kredi ve diğer kaynaklar şeklinde kritik destek sağlanmaktadır.  

Özel eğitime ve korumaya ihtiyacı olan çocukların yetiştirilmesi için özel tedbirler alınmaktadır. Bu eğitimde fırsat eşitliğine odaklanıldığının bir başka göstergesidir.   

Eğitimde Fırsat Eşitliğini Etkileyen Etmenler:

1. Ekonomik Etmenler: Eğitimde eşitsizliğin temel sebeplerinden görülmektedir. Gelir seviyesinin artmasıyla beraber eğitim düzeyinde artış, gelirde olan düşüşle beraber eğitim seviyesinde ki düşüş gözlemlenmektedir.  
2. Coğrafi Etmenler: Köy-kent ayrımı olarak karşımıza çıkan eğitimde eşitsizliğin bir başka nedeni olarak fırsat eşitliği modelinin bir başka odak noktasıdır. Köyde yaşıyor olmak eğitim almayı kimi zaman coğrafi etmenler yüzünden güçleştirmektedir. Okul araç ve gereçleri ile, iklimden kaynaklı aksaklıklar karşımıza çıkmaktadır.  
3. Toplumsal Etmenler: Cinsiyet, din, dil, etnik gruplar, nüfus faktörleri eğitimde fırsat eşitliğini etkileyen toplumsal unsurlardandır. Geri kalmış ülkelerde kadın eğitimi, çeşitli nedenlerden dolayı erkeklere göre daha düşük düzeyde kalmaktadır.  
4. Siyasal Etmenler: İktidara bağlı olarak değişen eğitim politikaları eğitimde eşitsizliklerin doğmasına sebebiyet vermektedir. Bu da siyasi ihtirasların eğitime olumsuz yansımasıdır.  
5. Bireysel Etmenler: zekâ ve yeteneklerinin farklılığından kaynaklanan doğal etmenler olarak görülmektedir. Bireysel farklılıklar göz önünde bulundurulduğu zaman eğitimde fırsat eşitliği modeli daha yararlı bir şekilde uygulanabilmektedir.  

Eğitimde fırsat eşitliğinin arasındaki uçurumları açan faktörler genel başlıklarıyla bu şekildedir. Bu etkenler kendi içerisinde birçok farklı unsurla açıklanabilir.

Önemli olan eğitimde fırsat eşitsizliğinin tespitinin yapılması ve çözüm önerilerinin üretilerek hayata geçirilmesidir.

Bir ülkenin geleceği, nitelikli iş gücü gibi birçok faktör eğitim kalitesinden ve imkanlarından geçmektedir. Bu yüzden eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak için aktif yürütülen çalışmalar mevcuttur.

Okuma Önerisi: Yaratıcı Öğrenme

Eğitimde Eşitsizlikle Mücadele Amaçları

Eğitimde eşitsizlikle mücadele kapsamında bir çok bilimsel çalışma yapılmaktadır. Bu çalışmalar sonucunda dört tür eğitim eşitliği üzerinde durulmaktadır.

Eğitimde fırsat eşitliği modeli için:  

1. Her bireye en üst basamağa kadar öğretim sağlanması amacı, 

2. Her bireye iyi bir seviyede asgari öğrenim hakkının sağlanması, 

3. Her birey için kendi yetenek ve gizli gücünden yararlanmasını sağlayan öğretim modeline kavuşturulması, 

4. Öğrenci sayısının artırılması yoluyla fırsat eşitliğinin genişletilmesi, her öğretim basamağı için amaçlanmıştır.  

Bu amaçlar doğrultusunda gerek vakıf ve kurumlar gerekse devlet organları gerekli çalışmaları ülkemizde devam etmektedir.

Eğitimde Fırsat Eşitsizliği Çalışmaları

Eğitimde fırsat eşitsizliği ile ilgili çalışmalar gün geçtikçe hız kazanmaktadır. Bu çalışmalar bazı göstergeler doğrultusunda gruplandırma yoluyla yapılmaktadır. Fırsat eşitsizliğinin anlaşılmasına ve gruplandırma aşamasına şu göstergeler yardımcı olabilmektedir: 

• Kamu harcamaları ve eğitime ayrılan oran. 
   
• Okul öncesi eğitim. 
   
• Okur-Yazarlık ve Okullaşma. 

• Öğretmen başına düşen öğrenci sayıları 

Bu göstergeler kapsamında çalışmalar şekillenmektedir.

Eğitimde Fırsat Eşitliği Modeli

Milli Eğitim Bakanlığı ortaöğretimde okul türleri arasındaki eşitsizlik sorununu çözebilmek adına çalışmalar yapmaktadır. Eğitimde Eşitsizlikle Mücadele: Fırsat Eşitliği İçin Çalışmalar kapsamında çözüm önerileri sunulmaktadır.  

Eğitimde fırsat eşitliği çözüm önerileri:

•  Veliler halk eğitim merkezlerinde eğitilmelidir, 
   
•  Ücretli öğretmenlik uygulaması ortadan kaldırılmalıdır. 
   
•  Öğretmen atamaları konusunda geride kalan bölgelere öncelik tanınması gerekmektedir. 
   
•  Okullar teknoloji ile donatılmalı, öncelik merkezi okullara değil ihtiyacı olan okullara verilmelidir.  
   

•  Okul türleri arasında oluşan farklılıkların ortadan kaldırılması amacıyla yapılan düzenlemeler tabela ile sınırlı kalmaması gerekmektedir. 
   
•  Okul öncesi zorunlu hale gelmelidir. 
   
• Fatih projesi kapsamlı olarak devam etmelidir, 
   
•  Eşitlik sağlanması konusunda daha ciddi, içe dönük, kararlı siyasi bir irade 
  ortaya koyulmalıdır.  
   
•  Eğitim finanse edilirken bölgesel farklılıklar göz önünde bulundurulması gerekmektedir.  

•  Derslik sayıları arttırılmalıdır.  
   
• ‘Haydi Kızlar Okula’ kampanyaları gibi projeler sunulup uygulanarak cinsiyet eşitsizliği ortadan kaldırılmalıdır. 

•  Okulların eksikliklerinin giderilmesinde modernize edilmesinde devlet kurumları aktif olarak görevlendirilmelidir. 

Eğitimde eşitsizlik bir ülkenin gelecek nesillerini ve gelişimini etkileyecek önemli bir unsurdur. Bu yüzden ülkemiz özelinde yapılan çalışmalar kız çocuklarının eğitimine katılımında artışı sağlar niteliktedir.

Sizde konuyla ilgili fikirlerinizi yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz.