Literatür Taraması Nedir, Nasıl Yapılır? Güncellenmiş Yöntemlerle

Literatür taraması nedir, nasıl yapılır, literatür taraması adımları nelerdir, literatür taraması neden önemlidir gibi soruların cevaplarını bu makalede sizler için derledik.

Akademik hayatınız boyunca çalışmalarınızın devamı için sık sık başvurmak durumunda kalacağınız bu yöntem için tüm bilgilere buradan ulaşabilirsiniz.

Literatür taraması, var olan kaynaklar içerisinde belirli bir konunun detaylı biçimde araştırılması ve o konuya ait verilerin sistemli biçimde toplanması sürecidir. Bu çalışmalar toplamında yapılacak olan araştırmanızın büyük oranda iskeletine de ulaşmış olacaksınız.

Literatür taramasında amacınız çalışmak istediğiniz konu hakkında mevcut olan kaynakları araştırmaktır.

Yapılacak olan tarama (araştırma) neticesinde böylelikle sizden önce bu konuda çalışmış olan kişilerin de kaynaklarına erişmiş olacaksınız. Eriştiğiniz kaynaklar içerisinde toplanılan bilgileri de sistemli bir şekilde konunuzun içeriğine göre kullanabilirsiniz.

İşte literatür taraması nedir ve daha fazlasının cevabı adım adım sizinle…

Literatür Taramasının Önemi Nedir

Literatür taraması nedir sorusunun yanıtı kadarı bunu neden yaptığınız ve nasıl yapacağınızda önemlidir. Bilimsel çalışmalar belirli yol haritası olan işlerdir. Bu yüzden izlemeniz gereken artık kalıplaşmış adımlar vardır.

Bazen lisans eğitiminiz süresinde bazen de lisans tamamlama tezi (bitirme tezi/projesi) sürecinde karşılaşılan literatür taraması birçok kişi tarafından sağlıklı yürütülememektedir. Çünkü iyi bir tarama yapılmadığı taktirde araştırılacak (çalışılacak) olan konunun eksik kısımları muhakkak kalacaktır.

Henüz lisans düzeyinde yaptığınız araştırmalarda bu konu öğrenciler için öğrenilmesi gereken ilk adımlardandır. Çoğu üniversite bu gibi araştırma yöntemlerinin tamamının tanıtıldığı dersleri programlarına eklemektedir.

Literatür araması bilimsel araştırma tekniklerinin ilk sıralarında gelir. Bu araştırma tekniği yapılacak çalışmanın bilimsel yapıya uygun olması için zorunlu adımlardan bir tanesidir.

Literatür taraması özellikleri:

• Çalışmanızın konu bağlamına dair kaynakların taranmasından oluşur.
• Yapacağınız tarama çalışmak istediğiniz alanda özgün olup olmadığınızı görmenizi sağlar.
• Daha önce yapılmış çalışmalarla kendi çalışmanızı karşılaştırma imkanı sunar.
• Bilimsel çalışmalar kümülatiftir. Bu yüzden daha önceki çalışmalardan hareketle kendi çalışmanızda konuyla ilgili yeni bir yorum ve geliştirme sağlayabileceğiniz noktaları öne çıkarabilirsiniz.
• Okuma, araştırma ve doğru bilgiye ulaşma becerilerini geliştirir.
• Bilimsel kaynaklara dayanmalıdır.

Literatür taraması nasıl yapılı, nasıl yazılı gibi daha detaylı sorulardan önce özelliklerini bilmekte fayda vardır. Bu sayede yapacağınız araştırmanın neleri barındırması gerektiğini bilerek araştırmanıza başlamış olursunuz.

Okuma Önerisi: Üniversitede Harf Notları Nelerdir?

Lisansüstü Eğitimde Literatür Taraması Nedir?

Lisans eğitimini tamamlamış bir öğrenci eğitim hayatına lisansüstü eğitimle devam edebilir. Lisansüstü eğitimden tezli ya da tezsiz olarak faydalanabilir.

Alacağı eğitim tezli ya da tezsiz olması fark etmeksizin, literatür taraması bu eğitim seviyesinde de kişinin bilmesi gereken bir tekniktir.

Yüksek Lisans seviyesinde bir öğrenciden artık iyi bir literatür taraması yapılması beklenir. Çünkü akademik olarak yayınlanacak veya bilimsel olarak çalışılacak konunun detaylarına hakim olması ondan istenen en önemli şeylerden birisidir.

Bu süreçten sonra akademik olarak yoluna devam etmeyi talep eden bir kişi doktora seviyesinde eğitim almak istiyorsa zaten literatür taraması nedir, nasıl yapılır çok iyi bir şekilde bilmesi gerekmektedir. Aksi taktirde bu seviyede bir eğitim almanız ve tamamlamanız beklenemez.

Literatür Taraması Neden Önemlidir?

Literatür taraması bilimsel çalışmalara adım atmanın ilk kuralı olduğu için aslında çok önemli bir gerekliliktir. Şayet lisans düzeyinde bir ödev yapmıyorsanız -ki bu durum bile mazur görülemez- literatür taraması bir araştırmanın olmazsa olmazıdır.

Yapmakta olduğunuz bir araştırmada intihal suçlamasından kaçınmak için, akademik camiada eleştirilere tutulmamak için veya yazınızın yayından kaldırılmaması için literatür taraması nedir çok iyi biliyor olmanız gerekmektedir.

Yaptığınız çalışmanın intihal kurallarına uygun olması için ve en önemlisi bilimsel bir özellik taşıması için literatür taraması oldukça önemlidir.

Literatür Taraması İyi Yapılmazsa Ne Olur?

İyi bir literatür taraması yapılmadan girişilen her araştırma ve çalışma kusurlu sayılacaktır. 

Kökeni Fransızcadan türemiş olup dilimize geçen literatür kelimesi, “belirli alanlarda basılmış akademik yayın ya da kitaplar bütünü” olarak açıklanmıştır.

Bu yüzden siz de yayın ve kitaplar dizisinin bütününe bakmakla sorumlusunuz.

İyi yapılmayan her çalışma ise bir takım sorunlar çıkaracaktır. Bunları basitçe sıralandırmak faydalı olacaktır.

Literatür taraması doğru yapılmadığında;

• Sizden önce çalışılan konuyu farkında olmaksızın yeniden çalışırsınız. (büyük bir zaman kaybına yol açar)
• Yazınızı gönderdiğiniz dergiden red cevabı alırsınız. (bu durum diğer yazılarınız için güveni sarsar)
• Lisansüstü eğitim öğrencisi iseniz tez/projenizden kalma ihtimaliniz ortaya çıkar
• Bilimsel çalışmalar yapan akademik camiadan uzaklaşmış olarak mesleki veya kariyer durumunuzu tehlikeye atarsınız

Bu sıralanan olumsuz sonuçlar en basitinden birkaç örnektir. Yurt dışında veya ülkemizde daha önce benzeri durumlar nedeniyle fikir hakları kapsamında davalar açıldığı görülmüştür. 

Literatür çalışması gibi bilimsel araştırmanın temelini oluşturan bir konuda yeterli bilgiye sahip olmak önemlidir. Zira böyle bir çalışma doğru yapılmadığında en temeldeki literatür taraması nedir sorusuna doğru cevabı verememiş bir çalışma söz konusu olacaktır.

İyi Bir Literatür Çalışmasının Araştırmanıza Katkısı Nedir?

İyi bir kaynak taraması yapmanın avantajları elbette azımsanamayacak kadar çoktur.

Literatür taraması yapmanın araştırmaya faydaları:

• O konuda yapılmış tüm çalışmalardan haberiniz olur.
• Artık literatüre tam olarak hakimsinizdir ve geliştirme yapılması gereken yerleri, zayıf noktaları ve güçlü noktaları biliyorsunuzdur. Bu da size nereye yöneleceğiniz konusunda fikir verir.
• Konuya her yönüyle hakim olduğunuz için kendinize güveniniz olur, artık o konuyu verimli bir biçimde çalışmaya başlayabilirsiniz.

İşte tüm bu nedenlerle kapsamlı bir literatür taraması (yazım taraması/kaynak taraması) yapmak gerekir. Literatür taraması nedir ve hangi bilimsel kavramlarla ilişkilidir bunları incelemekte yararlı olacaktır.

Literatür Taraması ve İntihal Sorunu

En az literatür taraması kadar önemli olan bir kavram da elbette intihal kavramıdır. Yaptığınız literatür çalışması sonucu kendi çalışmanıza başladığınızda size ait olmayan bütün çalışmalara atıf yaparak intihalden uzak durmak gerekir.

Genel anlamda intihal başkalarına ait bir bilginin/verinin izinsiz ve kaynak gösterilmeden kullanımı olarak düşünülebilir ve bilim dünyasında en ciddi suçtur.

İyi yapılmayan bir literatür taraması (yazım taraması) sonucunda ise çalışmanızda siz istemeden de olsa intihal yapmış olduğunuz düşünülecektir. Bu durum da tüm çalışmanızı sıkıntıya sokacaktır.

Okuma Önerisi: Bilimsel Etik Nedir?

Literatür Taraması Nasıl Yapılır?

Literatür taraması maalesef günümüzde sadece internet üzerinden yapılan bir çalışmaymış gibi görülmektedir fakat işin aslı öyle değildir.

Literatür taraması yapma yöntemleri:

• Hakemli dergilerin taranması: Bu tarama işlemi için günümüzde hakemli dergilerin en çok barındırıldığı Sciencedirect, Scopus, Wiley Online Library, Springer, Google Akademik, Ulakbim gibi siteler incelenebilir. 
• Kitapların taranması: Bu tarama işlemi için kütüphane veri tabanlarının incelenmesi ve söz konusu kitabın bulunduğu kütüphane tespit edildikten sonra kütüphaneden ilgili kitapların ya da kitap bölümlerinin edinilerek okunması uygun bir yol olur.

• Hakemsiz dergilerin/gazetelerin broşürlerin vs. taranması: Bu kaynaklara çok zorda kalmadıkça bilimsel yayınlarda atıf vermemek uygun olacaktır. Zira önceden kontrolü yapılmamış bir bilginin doğruluğundan da emin olunamaz. Doğruluğundan emin olunamayan bir kaynağın da bilimsel bir çalışmada kullanılması çeşitli problemlere sebep olabilir.
• Uzman Görüşlerinin Alınması: (Gerektiği Zaman) Bazen çalışmalar için anketler yoluyla ya da başka bir takım yöntemlerle uzman görüşleri alınıp başlangıç verisi olarak kullanılabilir. Uzmanların verdiği bilgilerin tutarlı olup olmadığını belirlemek için de çeşitli analiz yöntemleri vardır. Gerektiği zaman bu yöntemlerle uzman görüşlerinin tutarlılığı teyit edilebilir.

Literatür taraması nedir nasıl yapılır sorusunun cevapları sizler için detaylıca aktarmaya devam ediyoruz.

Literatür Taraması Nereden Yapılır?

Literatür taraması diğer adıyla kaynak taraması (yazım taraması) önemine dair bilgileri sıraladık. Peki bu taramaların yapılacağı online adresler nereler? Literatür taraması yapmak için faydalı kaynaklara en kolay nasıl ulaşırsın? Yazımızın bu bölümünde ise bunları ele alacağız.

Öncelikle basılı yayınlar için yapmanız gereken kütüphaneler ve kitapçılar ilk adresiniz.

Peki dijital çağda bunun bir alternatifi yok mu? Elbette var. Günümüzde basılı yayında olan bilgilerin neredeyse tamamı internette de mevcut. Bunlar bazen PDF formatında kitaplar bazen de dergilerin e yayın formatındaki halleridir.

Literatür taraması yapmanız için yararlanılabilecek siteler:

• Dergipark
• Academia
• Ulakbim
• Google Akademik
• YÖK Tez Merkezi

Yukarıda bahsettiğimiz kaynaklar şüphesiz ilk olarak başvurulan siteler olacaktır. Bunların yanı sıra dijital ortamda elinizin altında faydalanabileceğiniz çok daha fazla kaynak erişimi mevcuttur.

Literatür taraması için kaynaklar:

• TDV İslam Ansiklopedisi
• Asos İndeks
• Ulusal Toplu Katalog
• Scopus
• Stanford Libraries
• The Open University
• Milli Kütüphane

Bu siteler araştırmanızın ana iskeletini oluşturmakta büyük fayda sağlayacak linklerdendir. Bunlar dışında aradığınız bilgilere ulaşabileceğiniz kaynakların bilimsel kaynaklar olmasına dikkat etmelisiniz.

Literatür taraması nedir, amaçları nelerdir konusun detaylarını sizin için derlemeye devam ediyoruz. Sırada literatür taramasıyla ilgili değinmek istediğimiz önemli farklı başlıklarımız var.

Literatür taraması yapmanın en temel gerekliliği araştırmanızı bilimsel çalışmalar arasında nereye konumlandıracağınız belirlemenize katkı sağlamaktır. Literatür taraması yaparken çalışmanızın bilimsel etik kurallarına uyumu sağlamanız gereken ilk gerekliliklerden bir tanesidir.

Literatür taraması nedir ve nasıl yapılır sorularına yetkin ve etkili bir şekilde hakim olmak akademik hayatınızda yapacağınız işlerin başarı durumunu olumlu yönde etkiler.

Literatür taramasının amaçları:

• İntihal ihlallerinden uzak durarak bilimsel etik kurallarına uymayı sağlar.
• Araştırmanın doğru bilgiye erişimi bilimsel olarak öğrenmesini sağlar.
• Araştırmacının bilimsel araştırma becerilerini geliştirmeyi sağlar.
• Araştırmacının çalışacağı konu hakkındaki bilgi birikimini artırmayı sağlar.
• Araştırmacının uzmanlaşmasını sağlar.
• Çalışılacak konu hakkında derinlemesine bilgi edinilmesini sağlar.
• Çalışılacak konu hakkında daha önce yapılmış çalışmaları bilmek, bilimsel alanda bu konunun nerede olduğunu bilmek.
• Araştırılacak konuyu bilimsel bağlamda doğru bir şekilde yerleştirmek.
• Literatürdeki geliştirmeye açık bir konu, eksik kalmış bir bağlam gibi noktaların belirlenerek tamamlanmasını sağlamak.
• Bilimin kümülatif olma özelliğini geliştirmek.

Literatür taraması bilimsel çalışmaların bu özelliklerini geliştirmek ve bilim etiğini korumak için kullanılan bir tekniktir.

Son olarak literatür taraması nedir sorusunun en can alıcı bir sonraki adımını sizin için özetlemek isteriz.

Literatür taraması yapmanın kolaylıkları olduğu gibi nasıl yazılacağına dairde bazı püf noktaları mevcuttu. Bu değerli bilgileri sizin için derledik.

Literatür taraması yazma yöntemleri:

• Çalışma konunuzla ilgili en önemli anahtar kelimelerinizi belirleyin.
• Yapacağınız araştırma bağlamında öncü gelen fikir insanlarını listeleyin.
• Çalışmanızda kullanacağınız kuramınızla ilgili anahtar kelimeleri belirleyin.
• Yönteminizle ilgili kavramlar ve bağlamları mutlaka not alın.
• Dijital kaynak taraması yapacaksanız, anahtar kelimeleriniz ve onların yanında konu bağlamınızla birlikte arama sağlayabilirsiniz.
• Makale taramalarında ilk sayfada yer alan anahtar kelime ve özet kısımlarını okuyarak vakit kaybını minimuma indirebilirsiniz.
• Yararlanacağınızı düşündüğünüz tüm kaynakları mutlaka not edin, çalışmanızın sonunda kaynakçaya eklemek için yeniden bir arama işlemine girmemiş olursunuz.

Literatür yaraması yazmak için öncelikle kendi çalışmanıza hakim olmanız gerekir. Bu sayede anahtar kelimeleriniz, nelere değineceğiz gibi sorular aklınızda hazır olur. Aksi taktirde konu bağlamanız çok fazla dağılarak çalışmanızın odağını kaçırabilirsiniz.

Bilimsel bir çalışma yapmak için ilk olarak yapacağınız çalışmaya ardındansa bilimsel çalışma kurallarına hakim olmanız gerekir. Bilimsel çalışma etikleri bağlayıcı nitelikte olmakla birlikte aslında çalışmanızın bilimsel alanda yer alması için en iyi yöntemleri kapsar.

Literatür taraması nedir sorusuna bu yazımızda kapsamlı bir şekilde yanıt verdik. Akademik gelişmeler ve bilgilendirmeler için bizi takip etmeyi unutmayın.