Söylem Analizi Nedir, Nasıl Yapılır? Eleştirel Söylem Analizi Ne Demek?

Sosyal bilimlerde araştırmalarda sık sık kullanılan yöntemlerden biri de söylem analizidir. Dolayısıyla söylem analizi nedir sorusu birçok araştırmacının dikkatini çeken konulardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Söylem dil biliminde dilin kullanım biçimini ifade eden bir unsurdur. Başka bir deyişle söylem dilsel bağlamda eylemde bulunma biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Özellikle nitel araştırmalar yürüten bireylerin odağından yer alan söylem analizi nedir, nasıl yapılır sorusunun yanıtını yazımızın içeriğinde bulabilirsiniz.

Söylem Nedir?

Söylem analizi nedir sorusunu yanıtlamadan önce söylem kavramına değineceğiz. Söylem dil bilimi çerçevesinde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.

Dilsel eylem gerektiren her şey söylem kapsamında değerlendirilmektedir. Söylem yalnızca bir konuşmacının kullandığı dille sınır değildir. Söylem kişiler arası iletişimi, dilbilimsel kuralları da kapsamına almaktadır.

Söylem, iletişim sürecinde kullanılan dilin, belirli bir zaman dilimi ve iletişim bağlamında üretilmiş metin veya sözlü ifade biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Söylem, bir konuşmanın, bir metnin veya bir iletişim aktarımının tümüne atıfta bulunmaktadır.

Söylem analizi nedir, nasıl yapılır sorularının yanıtı için içeriğimizi okumaya devam edebilirsiniz.

Söylem Analizi Nedir?

Söylem nedir sorusunu kısaca yanıtladık. Söylem analizi ne demek, nasıl yapılır soruları ise konuya ilişkin merak edilen diğer konulardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Söylem analizi birçok perspektiften ele alınan geniş bir alandır.

Söylem analizi çeşitleri sırasıyla aşağıdaki gibidir:

• Dilbilimsel Söylem Analizi: Dilbilimsel açıdan metinleri inceleyerek yapılan bir analizdir. Dilin yapısal özellikleri ile ilgilenmektedir.
• Eleştirel Söylem Analizi: Dilin ve söylemin güç ilişkilerini, ideolojik unsurları ve toplumsal normları anlamak için kullanılan bir yöntemdir. Metinlerdeki ideolojik arka planı analiz etmek için kullanılmaktadır.
• Toplumsal Söylem Analizi: Toplumsal yapı, kültürel unsurlar ve toplumsal normlarla ilişkilendirilen söylemleri inceleyen bir yaklaşımdır.
• Kritik Söylem Analizi: İktidar ilişkileri, sosyal değişim, kimlik oluşumu ve temsil konularını vurgular.
• Göstergebilimsel Söylem Analizi: Görsel materyalleri, sembollerin kullanımını ve görsel dilin anlamını inceleyen bir yaklaşımdır.

Söylem analiz çeşitleri genel hatlarıyla yukarıdaki gibidir. Söz konusu söylem analiz çeşitleri yapılacak söylemin analizine gerek farklılık arz etmektedir. Bu yöntemler, dilin yanı sıra kültürel, politik, sosyal ve semiyotik unsurları içeren geniş bir alandaki araştırmalarda kullanılabilmektedir.

Eleştirel Söylem Analizi(ESA) Demek?

Eleştirel söylem analizi (ESA), daha çok dilin sosyal kültürele bağlamlarını ele alan bir analiz türüdür.  

Eleştirel söylem analizinde söylemin altında yatan güç dengeleri incelenmektedir. Bu yöntemde metinler dil bilimsel analizi yapılır aynı zamanda sosyal, politik ve kültürel bağlamlar da dikkate alınmaktadır.

Eleştirel söylem analizi genel olarak aşağıda yer alan unsurları incelmektedir:

• Dil ve ideoloji ilişkisi
• Güç ve iktidar bağı
• Toplumsal kimlik ve temsiller
• Söylem Analizi

Eleştirel Söylem Analizi (ESA), sosyal bilimlerde ve kültürel çalışmalarda yaygın olarak kullanılan bir araştırma yöntemidir.

 Bu yöntem, dilin ve iletişimin toplumsal, politik ve kültürel etkilerini anlamak için oldukça kullanışlı bir araç sağlamaktadır.

Söylem Analizi Yöntemleri

Eleştirel söylem analizi yaparken kullanabileceğiniz çeşitli yöntemler bulunmaktadır.

İşte bazı söylem analizi yöntemleri:

• İçerik Analizi: Metnin içeriğini ve yapılarını inceleyen bir yöntemdir.
• Yazım Analizi: Metnin yazılış şeklini, dilbilgisel ve yapısal özelliklerini inceler.
• Göstergebilimsel Analiz: Görsel materyalleri veya sembollerin kullanımını inceleyen bir yöntemdir.
• İdeoloji Analizi: Söylemin altında yatan ideolojik unsurları, güç ilişkilerini ve sosyal normları anlamak için kullanılır.
• Metinlerarası Analiz: Farklı metinler arasındaki ilişkiyi inceler.
• Kritik Söylem Analizi: Güç ilişkilerini, hegemonyayı, toplumsal dönüşümleri ve farklı gruplar arasındaki çatışmaları ele alır
• Toplumsal Söylem Analizi: Toplumsal yapıyı ve kültürel unsurları içeren söylemleri inceler.

Bu yöntemler, söylem analizinde farklı unsurların incelenmesine ve metinlerin farklı açılardan anlaşılması noktasında oldukça yardımcı olmaktadır.

Araştırmacının çalıştığı konuya, çalışma alanına ve araştırma amacına bağlı olarak, farklı yöntemler veya kombinasyonları ile ele alınabilmektedir.

İçerik ve Söylem Analizi Farkı

İçerik analizi ve söylem analizi arasındaki fark da araştırmacıların merak ettiği konularda biridir.

İçerik analizi nicel, söylem analizi nitel araştırma yöntemi olarak araştırma yöntemlerinin temel önermelerini taşırlar. Bu yöntemlerin dayandıkları bilim gelenekleri birbirinden farklıdır.

Bunlar bilimsel paradigma farklılığı, bilimsel yaklaşım farklılığı, sosyal bilimlerde metodoloji farklılığı, beslendiği ekol farklılığı gibi, ontolojik, epistemolojik, metodolojik ve uygulama düzeylerinden kaynaklanan birtakım farklıklar olarak karşımıza çıkmaktadır.

İçerik analizi ve söylem analizi odaklandıkları noktalar bakımında farklılık göstermektedir

İçerik Analizi özellikleri genel hatlarıyla şöyledir:

• Odak: İçerik analizi, metinlerin içeriğini ve yapılarını incelemek için kullanılır. Temaları, kavramları, ifadelerin sıklığını veya belirli konuları belirlemeyi amaçlamaktadır.
• Yaklaşım: Daha nicel bir yöntemdir ve verileri sayısal veya kategorik olarak analiz eder. Genel olarak kodlama veya kategorize etme süreçlerine odaklanmaktadır.
• Amaç: Belirli bir konudaki bilgiyi veya belirli bir içeriği anlamak ve özetlemek için kullanılır. Örneğin, bir kitabın, makalenin veya belgenin içeriğini belirli kategoriler altında sınıflandırmak için kullanılabilir

Söylem analizi özellikler ise şu şekildedir:

• Odak: Söylem analizinde metnin dışında, metnin altında yatan güç ilişkilerini, ideolojileri ve sosyal normları incelemek amaçlanmaktadır.
• Yaklaşım: Daha nitel bir yöntemdir ve dilin nasıl kullanıldığına, metnin nasıl oluşturulduğuna ve hangi amaçlarla oluşturulduğuna bakmaktadır.
• Amaç: Özellikle dilin altında yatan ideolojik unsurları, toplumsal yapıları veya belirli bir metnin güç ilişkilerini anlamak için kullanılır. Örnek verecek olursak politikacılar ve gazetecilerin konuşmalarının altında yatan ideolojik mesajları analiz etmektedir.

İlginizi çekebilir: Bilimsel Makale Bölümleri – ÖZET/GİRİŞ/SONUÇ/TARTIŞMA

Görüldüğü üzere söylem analizi ve içerik analizi metinleri farklı açılardan ele alıp analiz etmektedir. İçerik analizinde nicel unsurlar da işin içine girerken, söylem analizinde tamamen nitel bir yöntemin kullanıldığı görülmektedir.

Söylem analizi metinin içinde bulunan dil kullanımı, sosyal dinamikleri ve güç ilişkilerini anlamaya odaklanmaktadır. İçerik analizinde sayısal veriler söz konusuyken, söylem analizi daha nitel ve içgörüye dayanmaktadır.

YÖK duyuruları için linke tıklayınız.

Bu yazımızda söylem analizi nedir, nasıl kullanılır sorularını yanıtladık. Sizler de söylem analizi yöntemine ilişkin sorularınızı yorumlar kısmında belirtebilirsiniz.